الیاف طبیعی را بشناسیم!

شناخت الیاف و پارچه، به مفهومی گسترده اشاره دارد که از یک سو به تحلیل و درک ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی انواع پارچه‌ها می‌پردازد و از سوی دیگر، به توانایی فرد در تشخیص و ارزیابی کیفیت و ساختار هر نوع پارچه اشاره دارد. این علم به ترکیبات مختلف الیاف، نخ‌ها و فرآیندهای تولید انواع پارچه می‌پردازد و تأثیر این عوامل بر خصوصیات محصول نهایی را مورد بررسی قرار می‌دهد. شناخت پارچه یک مسیر ورودی به دنیای وسیع صنعت مد و پوشاک است. این آگاهی به افراد امکان می‌دهد تا با توجه به نیازها و ترجیحات خود، انتخاب درستی از بین انواع پارچه‌ها داشته باشند.

با توجه به پیشرفت‌های فناوری و نوآوری در صنعت منسوجات، شناخت پارچه اهمیت بیشتری برای طراحان، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان پیدا کرده است. این آگاهی نقش مهمی در بهبود کیفیت محصولات نهایی دارد و به افراد این امکان را می‌دهد که بهترین تجربه ممکن را از محصولات و منسوجات مورد استفاده خود داشته باشند. در ادامه به معرفی برخی از انواع الیاف می‌پردازیم و درباره ویژگی‌های آن‌ها صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

طبقه‌بندی الیاف

الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی و سایر صنایع، از منابع مختلف طبیعی و همچنین از طریق فرآیند‌های مصنوعی تهیه می‌شوند. از الیاف طبیعی می‌توان به سه دسته‌ی ‌الیاف گیاهی (مانند پنبه، کتان، چتایی، کنف و …)، الیاف حیوانی (مانند پشم، ابریشم، کشمیر و …) و الیاف معدنی (مانند پنبه کوهی (آزبست) و الیاف فلزی) اشاره کرد.

از الیاف مصنوعی نیز، به ترتیب اهمیت و مصرف می‌توان الیاف پلی استر (پرمصرف ترین)، الیاف اکریلیک (پلی اکریلونیتریل، در مصرف فرش و کاموا)، نایلون 6، استات و ‌تری استات، پلی پروپیلن و … را نام برد. در ادامه به شرح مشخصات برخی از این الیاف می‌پردازیم.

پنبه

الیاف پنبه یکی از مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین الیاف طبیعی در صنعت نساجی و تولید پوشاک است. این الیاف از گیاه پنبه به‌دست می‌آید و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در سراسر جهان به عنوان یک منبع اصلی برای تولید پارچه و محصولات نساجی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویژگی اصلی الیاف پنبه، نرمی و لطافت آن است که با پوست انسان بسیار سازگار است. علاوه بر آن توانایی جذب رطوبت بالایی دارد. الیاف پنبه مقاومت نسبتا مناسبی را نیز دارند و قابلیت رنگ‌پذیری بالایی دارند و به راحتی می‌توانند رنگ‌ها را به خود جذب کنند.

به علاوه، الیاف پنبه از مزایای محیط ‌زیستی نیز برخوردارند که این ویژگی باعث کاهش تأثیرات منفی بر محیط زیست (مرتبط با دور ریز پوشاک پنبه‌ای) می‌شود. به طور کلی مزایا و معایب استفاده از الیاف پنبه به شرح زیر است:

مزایا

۱. لیف سلولزی (دلیل سازگاری با بدن)

۲.جذب آب بالا

۳. انعطاف پذیری بالا

۴. استحکام بالا در امتداد طول

معایب

۱. مقاومت کم در برابر شعله (خودسوز)

۲.چروک پذیری بالا

۳.اصطلاحاً زانو انداختن در لباس

پشم

پشم تنها لیفی است که بشر نتوانسته مانند آن را بسازد. دارای فلس است، سه لایه دارد که هرکدام چندین لایه اند. الیاف پشم، مأخذی طبیعی و با کیفیت بسیار بالا در صنعت نساجی است که از پوشش گوسفندان و بره‌ها به‌دست می‌آید. این الیاف به لحاظ ساختار و خواص منحصر به فردشان، به عنوان یکی از پر مصرف ترین منابع مواد اولیه برای تولید پارچه و لباس شناخته می‌شوند.

الیاف پشم بخاطر سطح فلس دار خود، ممکن است موجب خورده‌شدن بدن شود. این الیاف به خوبی رطوبت را جذب می‌کنند. همچنین، الیاف پشم به دلیل ساختار طبیعی‌اش، لایه هایی از هوا را در بین الیاف تشکیل می‌دهند و همین موضوع یک عایق حرارتی عالی را برای بدن تشکیل می‌دهد. یک ویژگی دیگر الیاف پشم، توانایی خوب در پذیرش رنگ می‌باشد. این ویژگی باعث می‌شود که الیاف پشم به راحتی و با کیفیت بالا بتوانند رنگ‌های مختلف را به خود جذب کنند.

الیاف پشم به لحاظ خواص طبیعی و محیط‌زیستی نیز اهمیت زیادی دارند. این الیاف در محیط زیست قابلیت تجزیه‌پذیری دارند. به طور کلی مزایا و معایب استفاده از الیاف پنبه به شرح زیر است:

مزایا

۱. لیف پروتئینی (پشم تنها لیف پروتئینی است که گوگرد دارد و به همین دلیل بید آن را می‌خورد.)

۲. جذب آب بالا

۳. انعطاف پذیری فوق‌العاده (به دلیل ساختار فنری شکل، استحکام پایین‌تری دارد.)

۴. خاصیت نمدی‌شدن

معایب

۱. خورندگی

۲. نمدی شدن (عدم امکان استفاده از ماشین لباسشویی برای شستشو)

ابریشم

الیاف ابریشم، از الیاف با ارزش و با کیفیت بالا، از دیگر مواد طبیعی بسیار محبوب در دنیای نساجی و پوشاک است. ابریشم توسط حشرهٔ کوچکی به نام کرم ابریشم تولید می‌شود. کرم ابریشم، پیله‌ای را به دور خود می‌تند که هر قدر کرم بزرگتر باشد، اندازهٔ پیله بزرگتر است. زمانی که پیله به اندازهٔ کافی بزرگ شد آن را داخل آب جوش انداخته و می‌جوشانند. در این مرحله کرم داخل پیله می‌میرد و ابریشم از پیله به دست می‌آید. ابریشم به دلیل خصوصیات منحصر به فرد خود، مانند براق‌بودن و ظرافت آن، به عنوان یکی از لوکس‌ترین و پرارزش‌ترین مواد در صنعت پوشاک شناخته می‌شود.

مقاومت الیاف ابریشم نیز از مزیت‌های آن به شمار می‌آید. این الیاف تا حدود زیادی مقاوم در برابر کشش و فشار هستند که باعث ماندگاری و دوام محصولات ابریشمی می‌شود. همچنین، الیاف ابریشم با ویژگی‌های خود در مقابل آفتاب، گرما، و رطوبت ماندگاری بهتری نسبت به بسیاری از الیاف دیگر دارند. همچنین، ابریشم به خوبی رنگ‌پذیری می‌شود و اغلب رنگ ها با ثبات نسبتا مناسبی جذب آن می شوند.

الیاف ابریشم از لحاظ نرمی و لطافت بی‌نظیر خود معروف هستند که حس لذت بخشی را در تماس با پوست بدن ایجاد می کند. به دلیل نرمی، لطافت، درخشان بودن و مقاومت آن، الیاف ابریشم به‌طور گسترده در تولید لباس‌های لوکس، اکسسوری های منزل، فرش و تابلوفرش های نفیس و اشیاء زیبای تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور کلی مزایا و معایب استفاده از الیاف پنبه به شرح زیر است:

مزایا

۱. لیف پروتئینی است.

۲. فیلامنت طبیعی است.

۳. براق است.

۴. خنک است.

۵. شفاف است.

۶. بسیار نازک است.

۷. به دلیل نداشتن گوگرد، بید آن را نمی‌خورد.

۸. انعطاف‌پذیری بالایی دارد.

۹. استحکام بسیار بالایی دارد.

جمع‌بندی

شناخت عمیق الیاف و پارچه‌ها به‌عنوان عناصر اصلی صنعت نساجی و پوشاک، برای توسعه و بهبود فرآیندهای تولید و طراحی پوشاک، بسیار اساسی و با اهمیت است. با در نظر گرفتن تاریخچه، ویژگی‌ها و کاربردهای الیاف و پارچه‌های مختلف، می‌توانیم به نوآوری‌های بیشتری در عرصه صنعت مد و پوشاک دست یابیم. در این مطلب به بررسی برخی از الیاف طبیعی پرداختیم. در مطالب بعدی به معرفی برخی از الیاف مصنوعی ساخت دست بشر، که امروزه نقش بسیار مهمی را در صنعت ایفا می‌کنند، نیز خواهیم پرداخت.  با ما همراه باشید.