معرفی رشته طراحی لباس سینما و تئاتر در دنیای مد

رشته طراحی لباس سینما و تئاتر

لباس را نباید فقط به چشم ابزاری برای پوشش نگاه‌کرد. لباس هر فرد می‌تواند نشانه‌های زیادی از درون و افکار او را برای ببیننده آگاه، نمایان‌ کند. چندین فاکتور مهم از جمله رنگ، طرح، نوع برش‌های لباس و غیره هستند که هر کدام در جایگاه خود تاثیرات فراوانی می‌گذارند. همین علت می‌تواند یکی از اساسی‌ترین  و مهم‌ترین نقش‌های طراحی لباس در تئاتر، سینما و تلویزیون را بیان‌ کند. تأثیرات روانی که لباس می‌تواند بر ببیننده بگذارد و او را با هر کدام از شخصیت‌های داستان آشنا کند، یکی از دلایل اصلی به‌وجود آمدن رشته‌ طراحی لباس سینما و تئاتر Film and theater costume design به صورت تخصصی است. هدف از این رشته، آموزش متخصصانی است که به عنوان طراح صحنه در تئاتر، تلویزیون و سینما و نیز در نمایشگاه ها و سمینار ها فعالیت خواهند کرد. در این مقاله به بررسی کامل رشته طراحی لباس سینما و تئاتر خواهیم ‌پرداخت.

طراحی لباس سینما و تئاتر

طراحی لباس یک پروسه قدرتمند از روایت داستان کارکترها است . طراحی درست و اصولی برای یک کاراکتر باید بتواند بدون گفتن کلمه‌ای، داستان او را بازگو کند. پس یک طراحی لباس مناسب باید هدف‌های اصلی یک فیلم که بیننده باید دریابد را به آسانی انتقال ‌دهد. همه عناصر در یک فیلم، برای روایت یک داستان از شات‌ها و فیلمبرداری‌ها گرفته تا طراحی لباس و بازیگران همه در این مجموعه، نقش موثری دارند. از عناصر اصلی که نباید نادیده گرفته‌ شود، طراحی لباس کاراکترها است. امروزه این مسئله با اهمیت بیشتری خودش را در کشور ما نشان‌ می‌دهد. بینندگان بیش از پیش به دنبال تماشای یک فیلم خوش‌ساخت هستند و نداشتن استایل مناسب هر کاراکتر با توجه به شخصیت آن‌ها، می‌تواند کل کاراکتر را زیر سوال ببرد. رشته طراحی لباس سینما در واقع یکی از گرایش‌های طراحی لباس بوده و بسیار تخصصی است.

طراحی لباس برای صحنه سینما و تئاتر یک رشته کاملاً تخصصی است و هویت مستقلی دارد؛ چرا که نیاز به دانش و شناخت جامعی در زمینه‌های مختلف دارد. طراحی لباس سینما و تئاتر به معنی طراحی و انتخاب کل پوشاک موجود در صحنه که لباس، زیورآلات، کفش و اکسسوری می‌شود، برای بازیگران سینما، تلویزیون، تئاتر و یا حتی اجراهایی مثل اُپرا، موسیقی، رقص و غیره است. این رشته یکی از مهم‌ترین رشته‌ها در هنر و سینما به‌حساب ‌می‌آید. در ایران طراحی لباسِ صحنه به عنوان رشته‌ای مستقل سابقه‌ای طولانی ندارد و در بیشتر اجراها طراحی لباس بخشی از طراحی صحنه حساب می‌شود. اگرچه هماهنگی این دو ‌بخش در یک اثر از اهمیت زیادی برخوردار است، اما طراحی لباس نیاز به دانش و شناخت ویژه‌ای دارد، تاجایی‌که می‌توان طراحی لباس را به عنوان هنری مستقل درنظرگرفت.

• کار طراح لباس تئاتر و سینما
• طراحان لباس در فیلم‌ها، لباس‌هایی را ایجاد می‌کنند که شخصیت‌ها، دوره و حالت فیلم را تکمیل‌ می‌کنند. طراحان لباس فیلم‌ و تئاتر، گاهی‌اوقات به‌عنوان بخشی از دنیای طراحی مد مطرح ‌می‌شوند، اما خلاقیت آن‌ها نه تنها برای مشتری دل‌پذیر است، بلکه برای بیان یک داستان‌اند. طراحان لباس فیلم و تئاتر به بازیگران کمک ‌می‌کنند تا با پوشیدن لباس‌هایی مناسب، به‌عنوان بخشی از شخصیت‌های نمایش تلویزیونی، فیلم، تئاتر یا تبلیغات به‌نظر برسند. این دسته از طراحان لباس، زمان زیادی را صرف تحقیق در مورد دوره زمانی یا محیط یک تئاتر یا فیلم می‌کنند، حال چه آن اثر مربوط به یک دوره تاریخی باشد و چه مربوط به زمان معاصر.آنها هم‌چنین دائما با کارگردان، طراح و نویسندگان درارتباط ‌هستند تا مطمئن ‌شوند که لباس‌ها مناسب شخصیت‌ها و زمینه داستان هستند. همین‌طور آن‌ها با فیلمبردار، طراح تولید و یا بخش هنری نیز همکاری ‌دارند تا مطمئن‌ شوند که پالت رنگی لباس‌ها، متناسب با رویکرد کلی تولید است. پس از بررسی لباس‌ها و ایجاد طرح‌ها، طراحان لباس تعیین ‌می‌کنند که چه تعدادی لباس مورد نیاز است. آن‌ها سپس با خدمه صحنه و لباس (تصویرگر، سرپرست صحنه و مشتریان مجموعه) همکاری ‌می‌کنند تا بودجه، ترتیب تولید، اجاره یا خرید کالاها و مناسب ‌بودن آن‌ها برای بازیگران را تعیین‌ کنند.
• 
• 1)مراحل طراحی لباس برای سینما و تئاتر
• a)مطالعه، تجزیه و تحلیل فیلم‌نامه و یا نمایش‌نامه
• در طراحی لباس سینما و تئاتر ، قبل از شروع هر کاری نیاز است تا متن فیلم‌نامه و یا نمایشنامه توسط طراح لباس مطالعه‌ شود تا در نگاه کلی، جایگاه اصلی شخصیت‌ها در فیلم یا نمایش تعیین ‌شوند. در همین‌مرحله موقعیت شخصیت‌ها در هر صحنه و موقعیت نیز برای طراح، معلوم‌ خواهد‌شد.
• b)مشورت و تعامل با کارگردان
• پس از مطالعه متن فیلم‌نامه یا نمایشنامه، مرحله مهمی پیش روی طراح است. در واقع لازم‌ است برای شروع کار طراحی، کارگردان و طراح لباس با مشورت‌کردن، پیام و مفهومی که قرار است مخاطب در طول دیدن نمایش یا فیلم دریافت ‌کند را به طور شفاف و واضح تعیین ‌کنند.
• c)تحقیق و بررسی
• حالا طراح لباس با تکیه بر دانش خود، بررسی و الهام‌گرفتن از تئاترها و فیلم‌های مشابه، تاریخ مد و پوشاک متناسب با زمان روایت فیلم یا تئاتر و غیره، تحقیقات گسترده و جامعی را انجام‌ می‌دهد تا به طرح مناسبی برای لباس هر شخصیت برسد.

d)طراحی اولیه و کلی

طراح لباس پس از گذراندن مراحل بالا قادر خواهدبود تا برای هر شخصیت طراحی خطی و سریعی را اتود بزند تا با بررسی تغییراتی بتواند لباس خاص و متناسبی با موقعیت او پیشنهاد و طراحی ‌کند. طرح و رنگ در این مرحله نباید زیاد زمان‌بر باشد؛ چرا که لازم ‌است پس از تایید نهایی جزئیات اعمال ‌شوند.

e)طراحی نهایی و تکمیل کار

پس از ارائه طرح اولیه به کارگردان و رسیدن به یک نقطه‌نظر مشترک، روی لباس‌ها تغییرات لازم اعمال ‌می‌شود و برای تولید، تکمیل ‌می‌شوند. رنگ نهایی، جزئیات طراحی و تک تک مواردی که لازم ‌باشد، به طرح اضافه و برای تولید فرستاده‌ می‌شود.

2)مهارت‌های لازم برای طراح لباس سینما و تئاتر

a)خلاقیت

مانند هر رشته هنری دیگری، طراحی لباس سینما و تئاتر هم به فاکتور مهم خلاقیت و توانایی آفرینش آثار هنری نیاز دارد. طراح باید قادر باشد تا با دانش خود آیتم‌های مورد نیاز را به بهترین شکل ارائه‌دهد.

b)آشنایی با سبک‌های پوششی، تاریخ مد و پوشاک و رنگ‌شناسی

طراح لباسی در کارش موفق‌تراست که تاریخ پوشاک و مسیری که لباس‌ها در هر دوره از تاریخ طی‌کرده‌اند را به‌خوبی بشناسد. در این‌صورت است که می‌تواند فضای مورد نیاز برای صحنه را تکمیل‌کند. هم‌چنین شناخت سبک‌های پوششی از دیگر موارد ضروری برای ساخت یک استایل شخصی برای بازیگر یک نقش است. به‌عنوان مثال می‌توانید سبک پوششی یک بازیگر را در دو فیلم متفاوت با دو نقش متفاوتی که دارد را با هم مقایسه‌کنید تا به اهمیت فراوان این موضوع پی‌ببرید.

c)توانایی کار گروهی

هنرهای نمایشی ذاتاً کار گروهی است و نیاز به روحیه همکاری و فعالیت‌های جمعی دارد. طراحان لباس تئاتر، سینما و تلویزیون باید با همه‌ عوامل پشت صحنه و هم‌چنین بازیگران در تعامل و هم‌فکری باشند تا بتوانند دنیایی خیالی و زندگی ساختگی را روی صحنه به‌نمایش‌ بگذارند.

d)دانش الگوسازی و تسلط بر دانش تدابیر خطی و بصری

شاید بسیاری از طراحان لباسی که در حال حاضر در سینمای ایران مشغول به فعالیت ‌هستند از دانش الگوسازی چیز زیادی ندانند. اما در شکل اصولی، هر طراح لباسی باید حداقل دانش اولیه الگوسازی را داشته‌باشد تا در کم‌ترین حالت آن بداند لباسی که طراحی‌کرده‌است، اصلاً از نظر خیاطی قابل دوخت و اجراشدن هست یا خیر. طراح لباسی که بر تدابیر خطی و تاثیر انواع رنگ و برش، نوع اجزای لباس و غیره بر اندام فرد آگاه ‌باشد و در کنار آن به دانش الگوسازی مسلط‌‌ ‌باشد، قطعاً در کار خود بهترین است و قادر به ارائه طرح‌های خلاقانه‌تر و کاربردی‌تری خواهدبود.

e)دانش استایلینگ

طراح لباس سینما و تئاتر باید قادر باشد علاوه بر طراحی لباس برای شخصیت‌های داستان، بافت پارچه‌ها، رنگ و فرم پارچه و لباس‌ها را با نورپردازی و صحنه‌ نمایش هماهنگ ‌کند و بین آن‌ها یک تعادل و توازن ایجاد نماید که به این کار،  استایلینگ می‌گویند. در این‌صورت است که طراح لباس کار خودش را در فیلم و تئاتر به درستی انجام ‌می‌دهد.

f)دانش پارچه‌شناسی

لباس‌های تئاتر و سینما باید دوام کافی داشته‌باشند. درواقع باید پارچه‌هایی انتخاب‌ شوند که با دوام و قابل شست‌وشو هستند؛ به‌خصوص در مواردی که زمان فیلم‌برداری آن‌ها با زمان واقعی پیش‌می‌رود. یعنی ممکن ‌است فیلم‌برداریِ چند سکانس پشت سرهم که مربوط به یک رویداد باشد، چندین هفته طول‌ بکشد و لباس شخصیت‌ها هم تغییری‌ نکند. پس قطعاً لباس‌ها باید شسته و اتو شوند.

3)آینده شغلی و بازار کار طراح لباس سینما وتئاتر

طراح لباس سینما و تئاتر، پروژه‌های مختلف تولید فیلم و سریال‌های تلویزیونی، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی، تئاترها و کنسرت‌ها را قبول‌کرده و در آن‌ها مشغول‌به‌کار می‌شود. در ابتدای شروع فعالیت در این رشته، به‌دلیل سابقه و تجربه کم به‌عنوان دستیار کار‌ خواهید‌کرد و درآمد کمی خواهید‌داشت، اما به‌مرور زمان و با به‌دست‌آوردن تجربه و سابقه شغلی و کار کردن نزد افراد مختلف می‌توانید خودتان پروژه قبول ‌کنید. درآمد شما نیز با بالا رفتن تجربه و کار در پروژه‌های بزرگ‌تر، افزایش پیدا خواهدکرد. تجربه و سابقه شما، این‌که با چه کسانی کار‌کرده‌اید، تایم کاری و نظر کارگردان نیز در تعیین درآمد یک طراح لباس، اهمیت ‌دارد. کشورهایی مثل نروژ، انگلیس، آلمان، استرالیا، ایتالیا، ترکیه، هند و آمریکا به‌دلیل نیازی که به متخصصان این رشته دارند، دانشجو می‌پذیرند.

طراح لباس سینما و تئاتر، پروژه‌های مختلف تولید فیلم و سریال‌های تلویزیونی، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی، تئاترها و کنسرت‌ها را قبول‌کرده و در آن‌ها مشغول‌به‌کار می‌شود. در ابتدای شروع فعالیت در این رشته، به‌دلیل سابقه و تجربه کم به‌عنوان دستیار کار‌ خواهید‌کرد و درآمد کمی خواهید‌داشت، اما به‌مرور زمان و با به‌دست‌آوردن تجربه و سابقه شغلی و کار کردن نزد افراد مختلف می‌توانید خودتان پروژه قبول ‌کنید. درآمد شما نیز با بالا رفتن تجربه و کار در پروژه‌های بزرگ‌تر، افزایش پیدا خواهدکرد. تجربه و سابقه شما، این‌که با چه کسانی کار‌کرده‌اید، تایم کاری و نظر کارگردان نیز در تعیین درآمد یک طراح لباس، اهمیت ‌دارد. کشورهایی مثل نروژ، انگلیس، آلمان، استرالیا، ایتالیا، ترکیه، هند و آمریکا به‌دلیل نیازی که به متخصصان این رشته دارند، دانشجو می‌پذیرند.

4)تفاوت طراحی لباس فیلم و سریال با طراحی لباس تئاتر

مسلما همان‌طور که کارگردانی، نورپردازی، صدابرداری، بازی بازیگران و غیره، در فیلم‌های سینمایی با تئاتر تفاوت ‌دارد، طراحی لباس سینما و تئاتر نیز برای هرکدام از این آثار نمایشی با یکدیگر فرق ‌دارند و هر کدام احتیاج به مهارت و برنامه‌ریزی‌های خاص خود هستند. مثلا انتخاب لباس و اکسسوری‌ها برای هر بازیگر در یک فیلم سینمایی اکثرا به صورت سکانس به سکانس انجام‌ می‌شوند؛ اما به‌علت این‌که تئاتر نفس‌به‌نفس مخاطب است و در لحظه صورت ‌می‌گیرد، انتخاب و چیدمان لباس‌ها براساس هر پرده از نمایش صورت ‌می‌گیرد؛ بنابراین نیاز است تا طراح و دستیارانش از سرعت عمل خوبی برخوردار باشند تا سکته‌ای در کار صورت ‌نگیرد و بازیگران بتوانند در لباس‌هایشان بدرخشند.

ازآن‌جا که مخاطب تئاتر، صحنه را یک پارچه می‌بیند و ما از بازیگران نمای بسته نمی‌بینیم، عموما طراح لباس تئاتر، برای لباس کاراکترها از طرح‌های بولد، رنگ‌های درخشان، برش‌های عجیب‌وغریب، اکسسوری‌های درشت‌تر استفاده‌ می‌کنند که همین ‌مسئله در آثار سینمایی می‌تواند به نحوه‌ای دیگر به نمایش گذاشته‌شود.

5)آیا برای ورود به این رشته تحصیلات دانشگاهی ضروری ‌است؟

آموزش طراحی لباس فیلم تنها به این صورت نیست که فقط از طریق دانشگاه امکان‌پذیر باشد، بلکه کلاس‌های آزاد و ورکشاپ‌هایی نیز برای علاقه‌مندان به فعالیت در این حوزه نیز وجود دارند. اما اگر شما از آن دسته افرادی هستید که هدفتان تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی ‌است، باید به اطلاعتان برسانیم برای ورود به این رشته می‌توانید از مجاری متفاوت اقدام ‌کنید. یکی از این روش‌ها، شرکت در کنکور هنر و انتخاب گرایش مد نظرتان است؛ اما اگر لیسانس رشته‌ای نامرتبط دارید، نگران ‌نباشید. شما می‌توانید در مقطع کارشناسی ارشد تغییر رشته داده و یا از ابتدا برای گرفتن مدرک کارشناسی طراحی لباس سینما و تئاتر دوباره کنکور دهید. ناگفته ‌نماند که دانشگاه علمی‌کاربردی نیز می‌تواند یکی از انتخاب‌های شما برای تحصیل در این‌ رشته باشد.

6)بهترین طراحان لباس ایرانی و هالیوودی چه کسانی هستند؟

اکثر ما علاقه‌ داریم در هر حرفه و یا شغلی که فعالیت ‌می‌کنیم، الگو و یا سرمشقی داشته‌باشیم تا بتوانیم با استفاده از تجربیات این افراد، مسیر رسید به اهدافمان را روشن‌ترکنیم. ما هم در ادامه به معرفی برترین طراحان لباس فیلم و تئاتر می‌پردازیم. از بهترین طراحان لباس فیلم ایرانی می‌توان به ژاله زکی‌زاده، نگار نعمتی، غزاله معتمد، سارا سمیعی، مارال جیرانی، کیوان مقدم و غیره اشاره کرد که کار طراحی لباس آثار نمایشی مهمی را در کارنامه‌ی کاری‌ خود دارند.

از برترین طراحان لباس فیلم در هالیوود نیز می‌توان به افرادی همچون دبورالین‌اسکات Deborah Lynn Scott ، ژاکلین‌دوران Jacqueline Durran ، کاترین‌مارتین Catherine Martin ، پاتریشیا‌فیلد Patricia Field و غیره اشاره کرد.

وظیفه فردی که طراحی لباس سینما و تئاتر را به عهده دارد، این است که ظاهر همه جانبه‌ای را در تلویزیون، فیلم یا تئاتر ایجاد کند. این بدان معنی‌ است که این نقش، ترکیبی کمی از خلاقیت و کاربردی است، زیرا شما باید ایده‌ای را مفهومی‌کنید، آن را طراحی‌کرده و سپس تمام تلاش خود را برای تحقق آن با تیم اطرافیان خود انجام ‌دهید.

طراح لباس کدام فیلم یا سریال توجه شما را جلب کرده‌است؟